Những đánh giá, khen thưởng

So với "Lửa cháy thành Đại La", "Thăng Long đệ nhất kiếm", "Đêm hội Long Trì"... trước đây thì Tây Sơn hào kiệt cho thấy một bước tiến vượt bậc về kỹ xảo điện ảnh, và thành quả của hơn 3 năm nỗ lực chuẩn bị và thực hiện của hãng phim Lý Huỳnh, trong đó phải kể đến những con số đầu tư gần như không tưởng xét trong hoàn cảnh hiện tại của điện ảnh Việt Nam. Phim tái hiện một giai đoạn hào hùng của đất nước, thể hiện hùng khí dân tộc[1], người xem được nhìn thấy những cảnh luyện quân, hành quân thần tốc, luyện voi chiến, xung trận của kỵ binh, áp sát công thành, bắn đạn pháo vào quân địch bằng súng thần công... Qua những tình huống và hình ảnh đan kết xâu chuỗi trong phim đã nêu được sự đồng lòng, quyết tâm của các tầng lớp nhân dân trong chiến tranh bảo vệ giữ nước.

Đạo diễn Lê Bảo Trung bày tỏ: "Đây là bộ phim khá hoành tráng, thể hiện được tâm sức của người làm phim và truyền được cảm xúc cho người xem. Chúng ta chưa có phim trường cho phim dã sử... Mọi khó khăn đều dồn vào kinh phí và tài xoay xở của nhà làm phim tư nhân nên để làm được một phim như Tây Sơn hào kiệt là đáng trân trọng"[2]. Với kinh nghiệm làm phim võ thuật, cùng với sự hỗ trợ của kỹ xảo hiện đại, các đạo diễn Lý Huỳnh, Phượng Hoàng, Lý Hùng đã tạo ra được những cảnh chiến đấu bằng võ thuật và binh khí thật nhất mà lâu nay điện ảnh Việt Nam chưa thể làm được. Một góc lịch sử đã được tái hiện hào hùng trên phim Tây Sơn hào kiệt.[4]

Nghệ sĩ nhân dân Huy Thành, Chủ tịch Hội Điện ảnh thành phố Hồ Chí Minh cho rằng Tây Sơn hào kiệt là "phim cổ trang khá nhất"[4] và tính cho đến thời điểm này chỉ mới có mỗi phim Tây Sơn hào kiệt, công trình ý nghĩa góp phần chào mừng kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội (làm bằng vốn tư nhân), được hoàn thành.[4]

Bà Anna Kan- Giám đốc hãng phim Digital Magic khen ngợi: "Tôi thấy các diễn viên trong phim diễn rất đạt, từ ánh mắt đến từng cử chỉ nhỏ. Hầu hết các diễn viên đã liên kết với nhau một cách tuyệt vời, họ đã diễn tả được sự hùng mạnh của một bộ phim lịch sử. Tôi cho là nhà sản xuất nên đưa bộ phim này đến dự triển lãm phim quốc tế tại Hồng Kông vào năm sau".[3]

Ngoài ra, Chủ tịch Ủy ban nhân dân thành phố Hồ Chí Minh đã tặng 10 bằng khen cho phim về thành tích trong tham gia thực hiện và hoàn thành bộ phim lịch sử Tây Sơn hào kiệt nhằm chào mừng kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội (Quyết định số 1820/QĐ-UBND ngày 22/4/2010), theo đó đã khen thưởng cho 1 tập thể là cán bộ công nhân viên Công ty TNHH – Hãng phim Lý Huỳnh và 9 cá nhân xuất sắc gồm: Lý Huỳnh, Lý Hùng, Thùy Lâm, Mộng Vân, Thế Anh, Đoàn Dũng, Phượng Hoàng (đạo diễn), Trần Đình Trung (quay phim), Đoàn Thị Nguyên (Giám đốc sản xuất phim).[3]

Ý kiến phê bình

Tuy nhiên có nhiều ý kiến phê bình về bộ phim, Báo tuổi trẻ đã có bài phân tích chi tiết đến từng những hạt sạn của phim theo đó mặc dù nỗ lực đáng khen khi làm phim đề tài lịch sử, nhưng với cách tư duy hời hợt về lịch sử và dễ dãi về nghệ thuật[6], trong 90 phút phim có những kiến giải còn thô minh họa lịch sử, chuyện phim chưa hay trong cách làm cảnh nối cảnh, những cảnh hiện lên trần xì là tận dụng mà quay.

Về khung cảnh, người xem bị chi phối bởi những chi tiết mái bêtông và đèn đá kiểu Nhật, những chi tiết khu giải trí dùng làm hoàng thành Lê triều, ximăng, gạch thẻ. Những cố gắng cho diễn viên quần chúng ăn mặc kiểu áo tứ thân, khăn vành dây Bắc bộ không làm giảm đi được không khí gượng gạo của một không gian kiến trúc thô kệch, khiến người xem không sao nhập được tâm trí rằng đây là thời xưa.

Những cảnh máu chảy trôi chày, nước sông nghẽn xác giặc làm bằng vi tính thô sơ như quay video. Và một điểm rất đáng trách là cả triều Lê, từ vua Lê Hiển Tông, chúa Trịnh, Ngọc Hân cho đến toàn bộ La Sơn phu tử (Hà Tĩnh), Nguyễn Hữu Chỉnh (Nghệ An) với mọi sĩ phu Bắc Hà đều nói giọng Sài Gòn.

Ngoài ra, cao trào hẳn là màn đánh đồn Ngọc Hồi nhưng trong phim thì cái đồn toàn tranh tre nứa lá mà hỏa khí của Tây Sơn đốt mãi vẫn chưa xong. Trong lịch sử thì Sầm Nghi Đống treo cổ tự tử ở sau gò Đống Đa nhưng trong phim thì bị chính Nguyễn Huệ tiêu diệt.

Về cách xây dựng lớp lang đánh trận, 10 vạn quân Tây Sơn không thể lao như đi cướp kho thóc và không thể chỉ là màn tỉ thí đường phố, đặc biệt là những cảnh Lý Hùng đi phăm phăm trên không kiểu phim võ hiệp làm giảm hiệu quả. Đoạn quân Thanh chạy qua cầu phao thì là một con sông khá nhỏ bé.

Nhiều phản ánh từ người xem cho biết, phim chưa thể hiện được hình ảnh của một đội quân Tây Sơn hùng mạnh, tinh nhuệ cũng như không thấy được một Quang Trung - Nguyễn Huệ thiên tài quân sự. Cách đánh võ cũng như dàn dựng bối cảnh trong phim còn mang tính ước lệ sân khấu quá cao. Nhiều ý kiến cho rằng phim còn quá nhiều sạn, như Nguyễn Huệ cưới Ngọc Hân ở Bắc Hà mà có cảnh hai người dắt tay nhau tình tứ ở bờ suối ghềnh đá Bình Định... Một nhà báo cho rằng "Những tiểu tiết mà không xử lý được thì làm sao ta có thể trông chờ một tác phẩm lịch sử đúng nghĩa, có thể làm hài lòng những ai tâm huyết với điện ảnh nước nhà".[2]

Mặt khác do thời lượng quá ngắn ngủi nên bộ phim đã không thể chuyển tải hết được một giai đoạn lịch sử vì thế, phim chủ yếu tập trung xây dựng hình tượng Nguyễn Huệ - Quang Trung là chính. Vai trò của Nguyễn Nhạc, Nguyễn Lữ còn khá mờ nhạt.

Những cảnh đánh đối đầu phô diễn tài năng võ nghệ của Nguyễn Huệ và các tướng lĩnh Mãn Thanh diễn ra khá chóng vánh. Điều này làm tôn vinh nền tảng võ nghệ cao cường của Nguyễn Huệ nhưng lại hạ thấp quân thù. Hơn nữa Nguyễn Huệ - Quang Trung không chỉ là một người anh hùng chiến trận mà còn là vị anh quân. Tính cách quan trọng đó, bộ phim chưa khắc họa được. Gần 20.000 lượt diễn viên quần chúng tham gia vào vai nghĩa quân Tây Sơn, quân lính Mãn Thanh nhưng xuất hiện rải rác ở nhiều điểm quay nên ở nhiều phân cảnh lực lượng nghĩa quân còn khá mỏng. Như trận đánh chiếm đồn Ngọc Hồi, cả quân Tây Sơn và lính nhà Thanh đều thưa thớt.